Twierdza Grudziądz

zwiedzanie: 24 października 2015 / 2 edycja

II bastion Cytadeli Grudziądz

Grudziądz w gronie miast fortecznych jest miejscem wyjątkowym. Przez kilka stuleci wznoszono tu obiekty obronne przedstawiające praktycznie pełny przekrój rozwoju sztuki fortyfikacyjnej.

Wycieczka po grudziądzkich fortyfikacjach to spotkanie z historią, zabytkowymi, przyrodą i ludźmi. Dzięki ciekawie zaplanowanej trasie będzie można zapoznać się z całym przekrojem myśli fortecznej od średniowiecza do I połowy XX wieku. Wycieczka ma charakter przyrodniczy. Uczestnicy dowiedzą się ochronie nietoperzy w Cytadeli oraz działaniach związanych z ochroną czynną zmierzającą do utrzymania obecności populacji i poprawy warunków siedliskowych.

Wzniesiona w drugiej połowie XVIII wieku fryderycjańska twierdza z biegiem lat ulegała niewielkim tylko przekształceniom. Mimo, że pozostaje czynnym obiektem wojskowym, Cytadela w coraz szerszym stopniu udostępniana jest zwiedzającym, z czego korzystają rzesze turystów. Cenne są również znajdujące się w obrębie Obszaru Natura 2000 nowsze fortyfikacje pruskie i polskie, z których wiele było świadkami ciężkich walk w 1939 i 1945 r.

Program zwiedzania 24.10.2015

1. Zbiórka i przywitanie uczestników godz. 9.00 - Marina Grudziądz, ul. Portowa 8 (parking bezpłatny).

Nowo wybudowana marina usytuowana jest na prawym brzegu Wisły, w historycznym porcie Schulza w Grudziądzu. Marina dysponuje 14 miejscami dla jachtów, łodzi motorowych czy houseboatów. W kompleksie mariny znajduje się obiekt noclegowo-konferencyjny z 28 miejscami w pokojach jedno- i dwuosobowych. W tym samym budynku mieszczą się dwie sale przeznaczone do organizacji szkoleń i konferencji.

2. Prezentacja multimedialna nt. Cytadeli Grudziądz (obszar Natura 2000 PLH040014).

Przedstawienie historii budowy cytadeli i lokalizacji obiektów Twierdzy Grudziądz oraz walorów przyrodniczych. W Cytadeli Grudziądz gromadzi się jedna z największych kolonii zimowych nietoperzy w Polsce. Każdej zimy znajduje tu schronienie od ok. 600 do nawet 2500 osobników nietoperzy różnych gatunków.

3. Spacer z przewodnikiem po Starym Mieście. Umocnienia miejskie od XIV do XVII wieku.

W Grudziądzu zachowały się liczne elementy systemu fortyfikacji, z których na uwagę zasługują między innymi mury obronne, bramy, fosy oraz fragmenty obronnej baszty narożnej.

4. Przejazd do Fortu Wielka Księża Góra.

Fort Wielka Księża Góra to największy z fortów wewnętrznego pierścienia fortowej Twierdzy Grudziądz wzniesionej na przełomie XIX i XX wieku. Zajmując dominujące wzniesienie skarpy pradoliny Wisły, obiekt miał kluczowe znaczenie dla obrony Twierdzy Grudziądz. Był także najbardziej narażonym obiektem na atak wojsk rosyjskich. Dlatego wzniesiono tu najmocniejsze umocnienia, łącznie z baterią pancerną. Fort ostatecznie przyjął postać grupy warownej, tzw. „festy”, unikalnych form niemieckich fortyfikacji, charakterystycznych raczej dla zachodnich granic cesarstwa niemieckiego. Fort stanowił również osłonę linii kolejowych w kierunku Malborka i Jabłonowa Pomorskiego.

5. Przejazd autokarem, zwiedzanie Fortu Tarpno.

Wybudowany na obrzeżach Kępy Fortecznej w latach 1896-98 Fort Tarpno ze schronem piechoty zabezpieczonym potężnym sklepieniem betonowym miał ochraniać strategiczne rozwidlenie dróg do Malborka i Olsztyna. W sąsiedztwie Fortu znajduje się ciekawy pomnik przyrody - największa w województwie kujawsko-pomorskim jaskinia tzw. „Klonowa” utworzona z plejstoceńskich piaskowców i zlepieńców. Łączna długość pomieszczeń wynosi 19 metrów. Obok znajduje się druga, mniejsza jaskinia o nazwie „Pod Wierzbą”.

6. Przejazd autokarem do Świerkocina

7. 7. Przejście piesze (ok. 4 km) do Parsk w poszukiwaniu obiektów „Linii Osy” oraz pozostałości walk obronnych z 1939 roku.

W przededniu wybuchu II wojny światowej w pasie obrony Armii „Pomorze”, dla osłony Grudziądza, wybudowano linię jedno i dwu strzelnicowych schronów bojowych. Linia obrony składająca się z 11 obiektów została wybudowana nad rzeką Osą.